Sosyal Öğrenme Kuramı, insanlarda öğrenmenin sadece kendi yaşantıları ve hareketleri üzerinden değil aynı zamanda çevrelerinde gördükleri ve takip ettikleri insanların da yaşantıları aracılığıyla gerçekleştirebileceklerini savunan bir kuramdır.
Bu yazının amacı, şeflerin yaratıcılık becerisinin nasıl geliştiğini sosyal öğrenme kuramını temel alarak, bu olgunun ilerideki kariyerlerine nasıl bir etkisi olduğunu ve hangi öğrenme biçiminin gelişimlerinde öne çıktığını göstermektir.
Amerika’da yapılan bir araştırmada, ülkede bulunan haute cuisine yani “yenilikçi rafine restoran” şeflerinin yaratıcılıklarının kaynağına inilerek erken kariyerlerinde hangi öğrenme modelinde yetiştirildikleri incelenmiştir. Özellikle yüksek standartlı rafine restoran şeflerinin seçilmesi, bu sektörün bağlam olarak fazlasıyla rekabetçi olmasıyla dikkat çekmiştir. Seçilen şeflerin çalıştıkları restoranın sahibi veya ortağı olması, ana kriterlerden birisi olarak belirlenmiştir. Bu araştırma, son zamanlarda ülkemizde eksikliğini duyduğumuz rafine şef restoranlarına teorik bir bakışı içermektedir.
Bilindiği üzere gerçek ve tüzel kişilikler, rekabetçi ortamlarda ekonomik değerlerini korumak için yenilikleri yakalamaya veya yaratmaya mecbur bırakılmaktadır. Yaratıcılık kavramı burada devreye girip, sektörde yapılan yeniliğin ne kadar etkili olacağını ve ne kadar talep oluşturacağını göstermektedir. Yapılan araştırmadan önceki literatür taramalarında, yenilikçi yaklaşıma sahip şeflerin yaratıcılıklarının kaynağı üç modele dayandırılmaktadır.
Ebeveyn Modelinden Kaynaklı Öğrenme
Bu modelde, çok küçük yaşlardan itibaren aile işletmelerinde çalışarak sektöre giren ve ebeveynlerinden birini rol model belirleyen kişilerin öğrenme şekli ifade edilmektedir. Örnek vermek gerekirse Roca kardeşlerin küçük yaşta annelerinin restoranında çalışıp gelecekte de kendilerine restorancılık içinde bir meslek seçmeleri gösterilebilir.
Akademik Modellerden Kaynaklı Öğrenme:
Akademik eğitimleri sırasında öğrenciler, derslerin ve ödevlerin yanı sıra tartışma, çatışma, hikaye anlatma, zorluklara maruz kalma gibi çeşitli öğretici öğeler içeren sosyal bir ortam içerisindedirler. Okullarda, bireyler sadece öğretim görevlilerini ve profesörleri değil, aynı zamanda daha deneyimli öğrencileri ve akranlarını da gözlemleyerek, başkalarının deneyimlerinden de bir şeyler öğrenebilirler.
Akıl Hocası (Danışman) Modelinden Kaynaklı Öğrenme:
Özellikle mutfak sektöründe çıraklık, mesleğin en temel öğrenme dönemi olarak gösterilir. Mesleğimizde ilerlediğimiz yıllarda eski ustalarımızı yaptıkları kötü ustalık ile hatırlayabildiğimiz gibi bize öğrettikleri bilgiler için minnetle de hatırlayabiliriz.
Araştırmada, mesleklerinin erken aşamalarında yaratıcığıyla ünlü şeflerin yanında çalışan aşçılarda yaratıcı ve yenilikçi olma davranışının, meslek anlayışı kodlarına işlendiği görülmektedir. Örnek olarak Grant Achatz’ın Thomas Keller’ın yanında çalıştıktan sonra Ferran Adria’nın El Bulli’sinde çalışması gösterilebilir.
Sonuç
Bahsedilen araştırma, Sosyal Öğrenme Kuramı’nın, gözlemlediğimiz ya da rol model olarak seçtiğimiz kişinin doğru davranışlarını taklit etmeden ibaret olmadığını; aynı zamanda bu kişinin yanlışlarından ders çıkararak da öğrenmenin gerçekleştiğini anlatmaktadır. Bu araştırmada veri kaynağı olarak Gourmet Magazine dergisinde bulunan şef sıralaması, araştırmadan önce yazılmış dört yıllık basın makaleleri ve şeflerinin profilleri kullanılmıştır.
Araştırmanın sonucu ise, araştırmaya dahil olan şeflerin en çok etkilendiği öğrenme modelinin akıl hocası modelinden kaynaklı öğrenme olduğu olmuştur. Bu sonucun en büyük sebeplerinden birisi olarak mutfakta çalışmanın getirdiği zorlu koşulların, yine o mutfaklarda çalışmış insanlar tarafından öğretilmesinin daha gerçekçi bir yaklaşım oluşturmasıdır. Ebeveyn modelinden kaynaklı öğrenme ise direkt olarak yaratıcılığın gelişmesinden çok hayata bakış açısının etkilendiği; bu modele uygun şeflerin yaratıcılık ve yenilikçilik için çaba gösterdiği gözlemlenmiştir. En az etki ise akademik modellerden kaynaklı öğrenme modelinde görülmektedir. Okullarda uygulanan sabit müfredatların yaratıcılıktan önce yapılacak işin temelini öğretmeyi konu edinmesi, bu sonucu etkilemiştir. Ayrıca akademik modele uygun olan şeflerin hala listelerin en üst kısmına çıkmadığı görülmektedir. İlerideki on yıl içinde, bu araştırmanın sonuçlarının değişeceği öngörülmektedir.
Kaynaklar
Abecassis, C., Sguera, F., & Little, J. E. Observe, innovate, succeed: A learning perspective on innovation and the performance of entrepreneurial chefs
GASTROMANİ 